ئەنگلۆس نۆڤۆس: ئایا مێژوومان پێویستە؟

لە ئاوێنەوە

له‌یەکێک له‌تابلۆ بەناوبانگەکانی پاول کله‌یدا ئەنگلۆس نۆڤۆس، بەر وێنەی فریشتەیەکی سپی دەکەوین، کە باڵەکانی واڵاکردوە‌و بە جووتێک چاوی کراوە‌و بە نیگایەکی سەراسیمەوە دەڕوانێت، بایەکی نادیار دەیبات‌و بەسەر وێرانەخاک‌و کۆمەڵە خاشاکێکی گەورەدا دەفڕێت کە بەردەوام له‌کەڵەکەبوون‌و مۆڵبوونی زۆرتردایە، والتەر بنیامین خودی ئەم تابلۆیە‌و چەمکی ئەنگلۆس نۆڤۆس «فریشتەی مێژوو» وەک میتافۆرێکی شێوەکارانە دەبینێت، بۆ ئەو رەوتە مێژووییەی کە بەردەوام کاولبوو دەخاتە سەر کاولبوو ‌و خاشاک دەخاتە سەر خاشاک. فریشتەی مێژوو بەپێی تێڕوانینەکەی والتەر بنیامین سەرسامە له‌و وێرانە‌و هاوار‌و خاپوورییەی بەسەریدا دەفڕێت... ئەو فریشتەیە ناتوانێت دەستبەرێت‌و له‌ناو خۆڵەمێش‌و داروپەردووی مێژووییەکی روخاودا شتێک له‌مردن‌و یادچوونەوە رزگاربکات، چونکە بایەکی گەورە هەیە کە بای کات‌و بای گەشە‌و بای گۆڕان‌و پەرەسەندنە، بەرەو جێگایەکی دیکە دەیبات‌و رێگرە له‌بەردەم ئەوەی فریشتەی مێژوو دەستبەرێت‌و له‌ژێر وێرانەی رابوردووەوە هیچ رزگاربکات.

پرسیارێک له‌سەر رۆشنایی ئەو فریشتە بابردوو‌ و سەراسیمەیەی پاول کله‌یدا بیکەین، ئەوەیە ئاخۆ له‌مێژوودا چی گرنگە: ئایدیای داهاتوو یاخود پەرەسەندن، ئایدیای رابوردوو یان گەڕانەوە بۆ مێژوو. گومان له‌وەدا نییە له‌گەڵ سەرهەڵدانی رۆشنگەرییەوە ئایدیای گەشەسەندن‌و داهاتوو، له‌مێژوودا دەبێتە بیرۆکەی سەنتراڵ. جیهان له‌نێوان پێشکەوتوخوازان‌و کۆنەپەرستاندا دابەشدەبێت... له‌نێوان ئەوانەی کە تەنیا چاویان له‌پاشەڕۆژە‌و مرۆڤایەتی بە خەونی دوورمەودا باردەکەن، له‌گەڵ ئەوانەدا کە تەنیا بەرگری له‌زیندووکردنەوەی جوانی‌و بەها‌و رەسەنایەتی دێرین دەکەن. دوو پرسیاری گرنگ کە لێرەدا دێنەپێشێ ئەوەیە: ئایا چۆن بتوانین ئیش له‌سەر رابوردوو بکەین، بێئەوەی کۆنەپەرست بین؟ دووەم: ئەگەر هەموو خەونەکان‌و کارەکان بۆ پاشەڕۆژ بن، ئایا مرۆڤ هەر له‌بنەڕەتدا پێویستی بە مێژوو هەیە؟

فریشتەکەی پاول کله‌ی کە بەسەر وێرانەی مێژوودا دەفڕێت، شتێکی گرنگمان پێدەڵێت، ئەویش ئەوەیە: مێژوو پڕە له‌هاواری خنکاو، پڕە له‌ئازاری بەژێرەوەبوو کە هیچ کەس‌و هیچ دەستێک‌و هیچ فریادڕەسێک ناتوانێت رزگاریانبکات، هیچ دەستێک دەست نابات له‌له‌یادچوونەوە دەریانبهێنێت، خودی مێژووش، چونکە بای گەشە‌و بای پێشکەوتن دەیفڕێنێت جگە له‌وەی بە غەمگینی‌و لاوازی سەیریاندەکات هیچی بۆ ناکرێت. نیگای سەراسیمەی ئەنگلۆس نۆڤۆس، نیگای بێدەسەڵاتییە بەرامبەر چیرۆکی قوربانییەکانی رابوردوو.

کەواتە بەجۆرێک له‌جۆرەکان رابوردوو تەنیا رابوردووی فۆرمە سیاسییە بنج بەستوو ‌و کولتوورە داخراوەکان‌و ئاینە له‌قاڵبدراوەکان نییە، بەڵکو رابوردووی قوربانییە له‌یادکراو‌و هاوارە ئینسانییە خنکاوەکانیشە کە دەبن بە ژێر خۆڵەمێشی مێژووەوە‌و له‌یادەوەریدا وندەبن‌و هیچ کەس دوای ئەوەی دەبن بە ژێرەوە بیریان لێ ناکاتەوە‌و هاواریان نابیستێ‌و چیرۆکیان زیندووناکاتەوە. ئاخۆ دەکرێت له‌مێژووی قوربانییەکانەوە جارێکیتر جۆرە هەستێکی دی بە مێژوو دروستبکەین کە دیوارەکان له‌نێوان رابوردوو‌ و داهاتوودا بەوجۆرە ئەستوور نەبن. دەکرێت فریشتەی مێژوو بەجۆرێک بفڕێت بتوانێت هەم شتێک له‌ڕابوردوو رزگاربکات‌و هەم له‌دروستکردنی پاشەڕۆژیشدا بەشداربێت؟

ئەو ساتەی بەدوای مێژووی قوربانیان‌و هاواریاندا دەگەڕێین، ساتێکی گرنگە. ساتێکە مێژوو له‌دەست بای گۆڕانی خێرا‌و بێباکانە دەردەهێنین‌و وادەکەین قوربانیانی رابوردوو فەرامۆش نەکەین‌و پەیامیان له‌بیرنەبەینەوە، له‌وساتەدا مێژوو له‌ڕەهەندی بێباکی‌و رابوردووش له‌چنگی دۆگما‌و حیکایەتی مێژوونوسە سەردەستەکان دەردەهێنین... بەمانایەکی تر بۆئەوەی کۆنەپەرست نەبین، دەبێت شتێک له‌مێژووە نەنوسراوەکەی مێژوو بنوسینەوە، له‌خاشاک‌و داروپەردوەکەیدا ئیشبکەین، له‌ژێرەوە ئەوە دەربهێنین کە خنکاوە‌و ئەوە ببیستین کە هەرگیز له‌وێدا نەوتراوە. رابوردوو تەنیا کۆمەڵێک فۆرم‌و نۆرمی نەگۆڕی کولتووریی‌و ئەخلاقی نییە کە دەبێت بیشکێنین، بەڵکو چیرۆکی هەزاران قوربانیشە کە وەک ئێمە له‌ساتی خۆیاندا خنکاوی هەمان کولتوور‌و سیستەم بوون... لێرەوە هەمیشە له‌نێوان قوربانیانی رابوردوو‌ و ئەمڕۆدا پردێکی نەپساو‌و یەک ئاراستە‌و گەورە هەیە کە وامان لێدەکات بیر له‌شکاندنی دوولایه‌نەی رابوردوو-داهاتوو بکەینەوە. هاوارە زیندووەکانی ئەمڕۆ دەشێت خۆیان وەک سەدای هاواری رابوردوو ببینن... کە چیتر له‌نێوان قوربانی دوێنێ‌و ئەمڕۆدا دیوارێک ناهێڵنەوە، بە مانایەکی تر گوێگرتن له‌هاواری ئەوانەی تا ئێستا فریشتەی مێژوو نەیتوانیوە گوێیان لێبگرێت، تەنیا زامنی هەڵگرتنی ئەوە دیوارەیە کە دەکەوێتە نێوان دوێنێ‌و ئەمڕۆوە، بەجۆرێک هەست بە پچڕانی حیکایەتەکان نەکەین.

رۆماننوسی ئەمه‌ریکی ولیام فۆکنەر له‌جێگایەکدا دەڵێت «هیچ شتێکی نوێ له‌مێژوودا له‌گۆڕێ نییە، ئەوەی هەیە تەنیا چیرۆکە کۆنەکانە، کە مرۆڤی تازە له‌ناویدا دەژین». ئەمە بە مانایەک له‌ماناکان دروستە، مێژووی قوربانیی بەجۆرێکی تراژیدی خۆی دووبارەدەکاتەوە، خودی ئەم دووبارەبوونەوەیە پردێک‌و چوونییەکییەکی قووڵی له‌نێوان ئێستا‌و رابوردوودا دروستکردوە. ئایا خودی ئەم تێزەیە بەس نییە بۆ ئەوەی بڵێین گەر رابوردوو ‌و ئێستا هەمان شتبن، ئینسان هەمان ئازاری هەبێت‌و ئەمڕۆش وەک دوێنێ پڕبێت له‌قوربانی، کەواتە مێژوو چ سوودێکی هەیە جگە له‌گێڕانەوەی هەمان چیرۆک‌و دووبارەکردنەوەی هەمان سەربورد کە خۆمان له‌ناویدا دەژین؟ له‌ڕاستیدا مێژوو له‌یەک کاتدا سوودی هەیە، ئەویش کاتێک بتوانێت له‌وە بکەوێت تەنیا کەڵەکەبوونی خاشاکی سەدەکان بێت‌و له‌قووڵایی خۆیدا بۆ هەموو ئەو دەنگە خنکاوانە بگەڕێت کە دەبێت ئەمڕۆ‌و لێرەدا پرد له‌گەڵ ئازارەکانیان دروستبکەین. مێژوو له‌کاتێکدا نرخی هەیە کە دووبارە چیرۆکی قوربانییەکان بگێڕێتەوە‌و هاوارەکانیان بنوسێتەوە.

بەڵێ مێژوومان پێویستە، هیچ نەبێت له‌بەردوو هۆی گرنگ، یەکەم: بۆ ئەوەی له‌بەرینی ئازارەکانی ئینسان‌و له‌قووڵی‌و له‌دووبارەبوونەوەی بەردەوامی ئەو ئازارانە تێبگەین. دووەم: چونکە بەبێ مێژوو ئەستەمە پردێکی راستەقینە له‌نێوان هوشیاری‌و یادەوەریدا دروستبێت... مێژوو جێگای دروستبوونی یادەوەرییە، تەنیا له‌ڕێگای مێژووەوە فێردەبین چجۆرە یادەوەرییەک هەڵبگرین. ترسی والتەر بنیامین له‌فریشتەی مێژوو له‌وەدایە کە زوو بڕوات‌و نەبێت بە خوڵقێنەری یادەوەرییەکی هاوبەشی ئینسانی کە هاواری خنکاوەکانی هەڵگرتبێت... بەڵام دەمێک مێژوو بە کاری خۆی هەڵدەستێت‌و دەبێت بە پاسەوان‌و حیکایەتخوانی قوربانییەکان بەهایەکی گرنگ وەردەگرێت... ئا لێرەشدایە رابوردوو‌ و ئەمڕۆ له‌سەر یەک خەت یەک دەگرنەوە، یادەوەری‌و ژیان دەبنەوە بە یەک رووبەری چوونیەک کە هەردووکیان هەمان شت دەبینن‌و دەگێڕنەوە... مێژووش له‌بری ئەوەی تەنیا بای پەرەسەندنێکی کوێر بیبات، ریتمی سەیرکردن‌و گوێگرتن له‌هاواری ئینسان دەیجوڵێنێت. بۆیە گەڕانەوە بۆ رابوردوو له‌جەوهەردا دەبێت گەڕانەوە بێت بۆ گوێگرتن له‌ئازاری قوربانییەکانی رابوردوو. ئێمە وەک مرۆڤ له‌ئێستادا تەنیا بەرپرس نین له‌وەی کە ئێستا روودەدات‌و سبەی دروستدەبێت، بەرپرسیشین له‌وەی کە له‌ڕابوردوودا روویداوە‌و دەشێت له‌ژێر زەبری هەوای پەرەسەندن‌و گۆڕانی خێرادا ناچیز سەیربکرێن‌و له‌بیربچنەوە.